“Her şey değişir”… 2.500 yıl önce söylenmiş olsa da bu söz, hep susturmaya çalışır egemenler. Bizi hiç bir şeyin değişmeyeceğine ikna etmek için ellerinden geleni yaparlar. Var olanın, ezelden beri olduğuna ve ebede kadar da olacağına inanmaya zorlarlar.
Kader derler… Tanrı buyruğu derler… Talih derler… Doğanın kanunu der dururlar. İsterler ki kabullenelim onların gücünü. Köle olmak için doğduğumuza, yoksulluğun kaderimiz olduğuna, güçsüz ve muhtaç olduğumuza, boyun eğmezsek yaşayamayacağımıza inandırmaya uğraşırlar bizi. Kimi zaman tatlı dille ama çoğu zaman kırbaçla, bileklerimize taktıkları zincirlerle, yeri geldiğinde kanımızı dökerek, derimizi yüzerek, al kan içinde bırakmaktan kaçınmayarak.
Oysa biliriz içten içe değişmeyen tek şeyin değişim olduğunu. Oynayarak karşı çıkmaya çalışırız kader denilene. Oyunun büyüsü değişimi getirir. Oyunlarda başka biri olabiliriz, başka türlü bir hayat sürebiliriz, oyunlarda yeneriz ejderhaları; temsilin gücünden alırız umudumuzu.
Tragedya, kader denilene karşı çıkmak için bir isyan olarak gelişmiş, ilkin. Ölümlü insanın ölümsüz tanrılara isyanını anlatmış biteviye. Değiştirmek ister tragedyanın kahramanı ama antik çağın egemenleri izin vermezler. Her tragedya başarısızlıkla biten bir isyanın sonunda tanrıların galibiyetiyle son bulur.
Böylece seyirciye değişimin bir hayal olarak çok güzel olduğunu ama sonunda gerçeğe dönülmesinin şart olduğunu vaaz eder.
Ama insan bir kere oynaya görsün, sahnedeki yenilgi hayata bir umut taşır. Yenilmiş olsan da değişim mümkündür. İşte tiyatro, içinde taşıdığı değişim umuduyla seyirciyi dönüştürür. Bir oyun seyreden, bir oyuna katılan dönüşür, başka biri olur. Sahnede anlarız kaplanın kağıttan, kralın çıplak olduğunu, ejderhanın alevinin yakmayacağını. Sahnedeki imkan seyirciye cesaret olarak akar.
Her değişim olumlu değildir elbet. Dönüşebilir ve Brecht’in okuyan işçisi gibi soru sormaya başlayabiliriz ya da Kafka’nın hamamböceği gibi başkalaşabiliriz.
Türkiye de bizleri, dünyanın tüm ezilenleri gibi seksenlerden başlayarak dönüşüm kandırmacasıyla başkalaşıma uğratmaya çalıştılar. Kırk yılı aşkın süre boyunca dönüşüm adı altında başkalaşıma uğratmak için çabaladılar. Daha çok sömürü için bizi insanlığımızdan çıkarmaya, doğayı bozmaya, çalıştılar.
İşte TAKSAV, 1993 yılından bu yana başkalaşıma karşı dönüşümü savundu. Devrimciliğin, asıl olarak değişimi kavramak ve mücadeleyi yeni koşullara göre dönüştürmekten geçtiğini bilenlerin vakfı oldu. Özgürlüğün, eşitliğin ve adaletin, insanca bir hayatın, kuşu, börtü böceği, otları ve ağaçları, akarsuları ve denizleri de gözeten bir dünya ile mümkün olacağının bilinciyle dönüştü. Şimdi Cumhuriyet’in yüzyıl dönümünde devrimci umudu sahneye de taşımak için 11. İzmir Uluslararası Tiyatro Festivali’ne hazırlanıyor, Başkalaşıma direnmek ve sahneden sokağa hayatı dönüştürmek için çağırıyoruz sizi.
Festival Tarihleri: 1-11 Aralık
Sahneye ilk defa Galatasaray Lisesi’nde ortaokul öğrencisi iken çıktı. Robert Koleji'nden mezun oldu. Küçük yaşlarda geçirdiği bir kaza sonucu sol ayağı sakatlandı. Tiyatro eğitimini ABD’de Yale Üniversitesi’nde aldı. 'Papaz Kaçtı' komedisi ile Dormen Tiyatrosu’nu kurdu. Türkiye’de sahnelenen ilk müzikal olarak bilinen 'Sokak Kızı İrma'yı sahneledi. Halkla ilişkiler alanında dünyaca tanınan bir isim olan Betül Mardin ile evlenmiş, sekiz yıl süren bu evliliğinden Ömer adlı bir oğlu dünyaya gelmiştir. Sanatçı hala tv yapımcılığı ve diğer kişisel gelişim dersleri verilmektedir.
Sahneye çıkan İlk Türk kadın oyuncudur. 'Yamalar' adlı oyunda, Emel rolü ile ilk kez sahneye çıktı. Asıl ismi Afife olan sanatçı, bu oyunda 'Jale' takma ismini kullanmış ve daha sonraları Afife Jale adıyla anılmaya başlanmıştır. Tiyatro kursları için açılan sınavı kazandı. Müslüman kadınların sahneye çıkmasının yasak olduğu dönemde, Darülbedayi (konservatuvar olarak açıldıktan sonra okul tanımından çıkıp bir tiyatro topluluğuna dönüşen; halen İstanbul Şehir Tiyatroları adıyla varlığını sürdüren sanat kurumu), Müslüman kadınların sadece kadınlara özel gösterilerde oynayacakları gerekçesiyle bünyesine almıştı. 1997’den beri sanatçının anısına Yapı Kredi tarafından 'Afife Tiyatro Ödülleri' düzenlenmektedir. Son yıllarını yatırıldığı Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi'nde geçirdi ve orada vefat etti.
Tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu, şair ve eğitmen. Müjdat Gezen Sanat Merkezi'ni kurmuştur. Sahneye ilk kez Hırka-i Şerif İlköğretim Okulu'nda ilk piyesinde çıktı. Aynı yıl 'Doğan Kardeş' çocuk dergisinde şiirleri yayımlandı. Yine bu yıllarda İstanbul Radyosu Çocuk Kulübü'nde mikrofonla tanıştı. Müjdat Gezen aynı zamanda şair. 74 adet şiirden oluşan 'Şiirim Geldi Bırakın Beni' isimli bir albümü var. Albümde kendisiyle birlikte Savaş Dinçel, Mustafa Alabora, Perran Kutman, Ali Poyrazoğlu, Rutkay Aziz ve Sunay Akın gibi isimler yer alıyor.
Babası Selanik doğumlu bir Türk bürokratı, annesi ise Boşnaktır. Üniversitede kısa bir süre hukuk fakültesinde, daha sonra ise filoloji, felsefe, psikoloji ve sanat tarihi bölümlerinde okudu; ancak hiçbirinden mezun olmadı. İlk kez Dormen Tiyatrosu'nda oyunculuğa başlamış olan sanatçı, bir çok sinema filminde de rol almıştır. 48. Altın Portakal Film Festivali'nde 'Yaşam Boyu Onur Ödülü' aldı. Son yıllarda 'Ezel' adlı dizide oynayan sanatçı, 2013'te kalp krizi sonucu 77 yaşında hayata gözlerini yumdu.
İlk kez 1964'te Ankara Devlet Tiyatrosu'nda sahneye çıktı. Eski eşi Oya Başar ile birlikte 'Güzel ve Çirkin' ve 'Sefiller' adlı oyunları sergiledi. 1998 yılında 33. Türkiye Hükûmeti'nde Kültür Bakanlığının vermeye başladığı Devlet Sanatçısı unvanına layık görülmüştü, ama bu ünvanı Nisan 2015'te geri alınmıştır. Her zaman dik duran ve politik mizahın öncüsü olan sanatçı, Beykent Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi'nde öğretim üyeliği yapmıştır. Kırca 2015 yılında yakalandığı karaciğer kanseri hayata veda etmiştir.
İstanbul Belediye Konservatuvarı'nda tiyatro bölümünü ve Devlet Güzel Sanatlar Akademisi resim bölümünden mezun oldu. Akademideki arkadaşları ile birlikte 'Akademi Tiyatrosu' adıyla bir tiyatro grubu kurdu ve oyunlar hazırladı. Şair Attilâ İlhan'ın kızkardeşi, sinema sanatçısı Sadri Alışık'ın eşi ve oyuncu Kerem Alışık'ın annesidir. 2014'te geçirdiği kalp krizi sonucu vefat etti.
Türk tiyatrosunun batılı anlamda kurucusu olarak kabul edilen Muhsin Ertuğrul, sinema alanında da Türkiye'de ilk önemli katkıları gerçekleştirmiş; 1922-1939 yılları arasında Türkiye’de film yapan tek kişi olmuştur. Ailesi, sahneye çıkmasına karşı çıktığı için baba evinden ayrıldı ve tiyatro eğitimi için Paris'e gitti. Çağdaş Türk tiyatrosunun temelini atan ve geliştiren Muhsin Ertuğrul'a 23 Nisan 1979'da Ege Üniversitesi'nce fahri doktor payesi verildi. Sanatçı, ünvanını almak ve sanat yaşamının 70. yıl kutlamalarına katılmak üzere gittiği İzmir'de 29 Nisan günü kalp krizi sonucu hayatını yitirdi.