Doğumunun 160. yılında Fatma Aliye Hanım’ın hayatı, 22. yılını kutlayan Türkiye’nin ilk profesyonel feminist tiyatro topluluğu Tiyatro Boyalı Kuş’un “Aliye, Bir Kadın” adlı yapımıyla sahneye taşınıyor.
Tiyatro Boyalı Kuş, her zaman dikkatimi çeken oyunlar sahnelemiş bir grup, gurupla ilk tanışmam 2012-2013 sezonunda o zamanki adı Sahne Cihangir olan salonda seyrettiğim Melek; çok beğendiğim “Kendine Ait Bir Oda” oyununu da Galatasaray’daki Mısır Apartmanı’nın ikinci katında seyretmiştim. Virginia Woolf’un Kendine Ait Bir Oda adlı eserinden ilhamla Jale Karabekir’in yazdığı metin ve rejisi ile Aliye, Bir Kadın oyununda Gökçe Tuncer, Nisan Yenigül ve Murat Avni Yürekli’nin performanslarını seyrediyoruz. Okuduğum kadarı ile sevgili Jale Karabekir, Fatma Aliye Hanım’la ilk defa on beş yıl önce tanışıyor, bu süre zarfında dört kere Bakanlığa oyun projesi için başvuruyor ama destek hiç gelmiyor, uzun ve yoğun araştırmalardan sonra Fatma Aliye Hanım gibi bir kadın dâhinin başarı hikayesi ortaya çıkıyor. Tiyatro ve sinema oyuncusu Suna Selen’in anneannesi olan Fatma Aliye Hanım (1862-1936), kadın hakları hareketi, edebiyat ve fikir dünyasındaki öncülüğüyle tarihe geçmiş, bir kadın imzasıyla edebiyat dünyasının kapılarını kadınlara açmış, kadın haklarının güçlü bir savunucusu olan Fatma Aliye Hanım için ilklerin kadını diyebiliriz.
Fatma Aliye Hanım
Türkiye’de kadın meselesini konu edinen ilk kadın romancı; ilk kadın çevirmen; biyografisi yazılan ilk kadın; monografi, tarih ve felsefe kitapları kaleme alan, uluslararası fuarlara çağırılan ve ödül alan ilk kadın yazar; ilk kadın yardım derneği kurucusu ve Kızılay’ın ilk kadın üyesi. Fatma Aliye Hanım, kendisine özel eğitim verilmese de abisinin eğitimi için eve gelen özel hocalardan aldığı dersleri dinleyerek kendini geliştirmiş, çok iyi düzeyde olan Fransızcasını evde ders alarak öğrenmiş. 2009 yılında tedavüle sürülen 50 Türk Lirası banknotlarının arka yüzünde portresi bulunan bu olağanüstü kadının yaşamı sahnede yaşatılmakta. Çok zor bir şeyi başarmış sevgili Jale Karabekir, sonuçta bir yaşam öyküsü anlatılıyor sahnede her seyirciye hitap etmeyebilirdi ancak ben şahsen oyun süresince devamlı sahneye konsantre olmuş seyrettim oyunu. Her şeyden önce başta Gökçe Tuncer olmak üzere hem Nisan Yenigül hem de Murat Avni Yürekli’nin abartısız, sade oyunları ile güzel bir hikaye yaşatıldı bana, üçünün de diksiyonlarına bayıldım. Kostüm, dekor ve ışık tasarımları oyunun sadeliğine uygun bütünlükte , dikkatinizi dağıtmıyor.
Aliye, Bir Kadın – Tiyatro Boyalı Kuş
Oyunun Künyesi
Metin ve Reji: Jale Karabekir
Dramaturji: Efsun Pırıl Yeneroğlu, Nelin Dükkancı Yaman
Koreografi: Gökmen Kasabalı
Müzik: Murat Hasarı
Dekor Tasarım: Cihan Aşar
Kostüm Tasarım: Sema Işık Saral
Işık Tasarım: Ayşe Sedef Ayter
Reji Asistanları: Tuğçe Yükselel, Hazal Deniz, Hatice Elif Kahraman
Görsel Tasarım: Rauf Kösemen
Oyuncular: Gökçe Tuncer, Nisan Yenigül, Murat Avni Yürekli
Topluluk:Tiyatro Boyalı Kuş
Tür: Dram
SeanslarAfiş
Dünya prömiyeri Şubat 2018’de Royal Court Theater’da yapılan ve kapalı gişe oynayan “Kızlar ve Oğlanlar” oyununu 2022 Aralık ayında sahnelemeye başlayan Oyun Atölyesi tarafından...
"Vardım, varım, var olacağım!"
Yazar Nuray Sancar, Rosa Luxemburg için "O, soyadı söylenmeksizin hemen anımsanan tek kadındır." diyor. İzlemeden önce, böyle birinin fazla politik yaşamı,...
Sahneye ilk defa Galatasaray Lisesi’nde ortaokul öğrencisi iken çıktı. Robert Koleji'nden mezun oldu. Küçük yaşlarda geçirdiği bir kaza sonucu sol ayağı sakatlandı. Tiyatro eğitimini ABD’de Yale Üniversitesi’nde aldı. 'Papaz Kaçtı' komedisi ile Dormen Tiyatrosu’nu kurdu. Türkiye’de sahnelenen ilk müzikal olarak bilinen 'Sokak Kızı İrma'yı sahneledi. Halkla ilişkiler alanında dünyaca tanınan bir isim olan Betül Mardin ile evlenmiş, sekiz yıl süren bu evliliğinden Ömer adlı bir oğlu dünyaya gelmiştir. Sanatçı hala tv yapımcılığı ve diğer kişisel gelişim dersleri verilmektedir.
Levent Kırca
İlk kez 1964'te Ankara Devlet Tiyatrosu'nda sahneye çıktı. Eski eşi Oya Başar ile birlikte 'Güzel ve Çirkin' ve 'Sefiller' adlı oyunları sergiledi. 1998 yılında 33. Türkiye Hükûmeti'nde Kültür Bakanlığının vermeye başladığı Devlet Sanatçısı unvanına layık görülmüştü, ama bu ünvanı Nisan 2015'te geri alınmıştır. Her zaman dik duran ve politik mizahın öncüsü olan sanatçı, Beykent Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi'nde öğretim üyeliği yapmıştır. Kırca 2015 yılında yakalandığı karaciğer kanseri hayata veda etmiştir.
Pandomim
Jest ve mimiklerle oynanan sözsüz oyun
Tuluat
Modern tiyatronun özelliklerinden farklı olarak yazılı metin olmadan bir konu üzerinde oyuncuların sahnede doğaçlama olarak bir oyunu canlandırmaları.
Reji
Sinema, tiyatro, radyo ve televizyon oyunlarında ve programlarında oyunun sahnelenmesini organize eden sorumlu kişi(ler).
Agon
Antik Yunan komedyasında düşünceleri birbirine karşıt olan iki oyun kişisinin tartışmaya girdiği bölüm.
Grotesk
Gülünç ve korku verici unsurları, aşırılık ve gerçek dışılıkla bir arada barındıran bir oyun türü.
Feeri
Doğaüstü olayların ve kişilerin dekorlar arasında gösterilmesi.
Prömiyer
Oyunun seyirci ile ilk buluşması.
Muhsin Ertuğrul
Türk tiyatrosunun batılı anlamda kurucusu olarak kabul edilen Muhsin Ertuğrul, sinema alanında da Türkiye'de ilk önemli katkıları gerçekleştirmiş; 1922-1939 yılları arasında Türkiye’de film yapan tek kişi olmuştur. Ailesi, sahneye çıkmasına karşı çıktığı için baba evinden ayrıldı ve tiyatro eğitimi için Paris'e gitti. Çağdaş Türk tiyatrosunun temelini atan ve geliştiren Muhsin Ertuğrul'a 23 Nisan 1979'da Ege Üniversitesi'nce fahri doktor payesi verildi. Sanatçı, ünvanını almak ve sanat yaşamının 70. yıl kutlamalarına katılmak üzere gittiği İzmir'de 29 Nisan günü kalp krizi sonucu hayatını yitirdi.
Mimetik
Kelime anlamı olarak taklit etme ya da yankılanma olarak geçen mimetik, tiyatroda sahnede gördüğümüz içerikleri işaret eder. Yani şahit olduklarımızdır, sahnede oynanandır bir nevi. Örneğin yine aynı oyunda Puck'ın bahsi geçen çiçeği periler kraliçesi Titania'nın gözüne damlattığına şahit oluyoruz.
Afife Jale
Sahneye çıkan İlk Türk kadın oyuncudur. 'Yamalar' adlı oyunda, Emel rolü ile ilk kez sahneye çıktı. Asıl ismi Afife olan sanatçı, bu oyunda 'Jale' takma ismini kullanmış ve daha sonraları Afife Jale adıyla anılmaya başlanmıştır. Tiyatro kursları için açılan sınavı kazandı. Müslüman kadınların sahneye çıkmasının yasak olduğu dönemde, Darülbedayi (konservatuvar olarak açıldıktan sonra okul tanımından çıkıp bir tiyatro topluluğuna dönüşen; halen İstanbul Şehir Tiyatroları adıyla varlığını sürdüren sanat kurumu), Müslüman kadınların sadece kadınlara özel gösterilerde oynayacakları gerekçesiyle bünyesine almıştı. 1997’den beri sanatçının anısına Yapı Kredi tarafından 'Afife Tiyatro Ödülleri' düzenlenmektedir. Son yıllarını yatırıldığı Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi'nde geçirdi ve orada vefat etti.
Mizansen
Kelime manası sahnelemektir. Bir tiyatro metninin sahneye uygun olarak tasarlanması ve düzenlenmesidir.
Revü
Oyundan önce gösterilen müzikli ve danslı oyun.
Darülbedayi
1914 yılında kurulan ve bugünkü İstanbul Şehir Tiyatrolarının eski adı.
Cep Tiyatrosu
Sahnenin seyirciye çok yakın ilişkide olduğu az kişi alan tiyatrolara verilen ad.
Dramaturg
Tiyatroda, repertuar politikasını saptamaya yardımcı olan, repertuar hazırlayan, oyun metinlerini okuyarak; gerekirse çevirisini yaparak, oyunları inceleyen, analiz eden ve bu konuda detaylı raporlar hazırlayan dramaturg; rejisöre, oyunun yorumu konusunda öneriler sunabilir. Oyuncu ve tasarım sanatçılarına malzeme sunmak da dramaturgun görevleri arasındadır.
Ferhan Şensoy
Türk tiyatro, sinema ve televizyon oyuncusu; roman, deneme, günlük, tiyatro, televizyon dizisi ve film senaryoları yazarı ve 'Ortaoyuncular' tiyatro topluluğunun kurucusu olan sanatçı 'Ortaoyuncuları Kavuğu'nu Münir Özkul'dan devralmıştır. Her oyundaki emeği geçenlere, zaman gözetmeksizin oyun gelirlerinden pay vererek Türk Tiyatrosu'nda kendine özgü bir yer edinmiştir. Aldığı ödülleri ve prestijiyle Türk tiyatrosunun ağır isimlerdendir.
Müjdat Gezen
Tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu, şair ve eğitmen. Müjdat Gezen Sanat Merkezi'ni kurmuştur. Sahneye ilk kez Hırka-i Şerif İlköğretim Okulu'nda ilk piyesinde çıktı. Aynı yıl 'Doğan Kardeş' çocuk dergisinde şiirleri yayımlandı. Yine bu yıllarda İstanbul Radyosu Çocuk Kulübü'nde mikrofonla tanıştı. Müjdat Gezen aynı zamanda şair. 74 adet şiirden oluşan 'Şiirim Geldi Bırakın Beni' isimli bir albümü var. Albümde kendisiyle birlikte Savaş Dinçel, Mustafa Alabora, Perran Kutman, Ali Poyrazoğlu, Rutkay Aziz ve Sunay Akın gibi isimler yer alıyor.
Kanto
Tiyatro oyunlarından önce kadın sanatçıların şarkı söyleyip dans ettiği yer.
Kabare
Toplum hayatında daha çok güncel olayların iğneleyici ve eleştirici bir şekilde ele alan oyunların oynandığı; şiirlerin ve şarkıların söylendiği tiyatro.
Fars (Farce)
Önceleri oyun araları gösterisi olarak sahnelenen ve sonrasında sanat yönü az kaba bir güldürü türüne dönen tiyatro.
Diegetik
Tiyatroda, edebiyatta yahut sinemada bir olayın, olayın kendisine tanıklık edilerek değil olayın anlatılarak öğrenildiği durumlar. Edebiyatta olayı bir anlatıcı vasıtasıyla okuyarak, tiyatroda ve sinemada genellikle sahnede duyarak öğrendiğimiz bilgiler.
Oda Tiyatrosu
Seyirci sığası yüz kişi yada az olan minik tiyatro.
Tragedya
Duyguları yaşatmak ve hissetirmek için acıma ve korku duyguları üzerine yazılmış tiyatro eseri, trajedi
Çolpan İlhan
İstanbul Belediye Konservatuvarı'nda tiyatro bölümünü ve Devlet Güzel Sanatlar Akademisi resim bölümünden mezun oldu. Akademideki arkadaşları ile birlikte 'Akademi Tiyatrosu' adıyla bir tiyatro grubu kurdu ve oyunlar hazırladı. Şair Attilâ İlhan'ın kızkardeşi, sinema sanatçısı Sadri Alışık'ın eşi ve oyuncu Kerem Alışık'ın annesidir. 2014'te geçirdiği kalp krizi sonucu vefat etti.
Entrik unsur
Yazılan eserin, okuyucuda merak uyandıracak şekilde olması
Apar
Oyuncunun rol gereği seyircinin duyacağı biçimde ama öbür oyuncuların duymadığı var sayımla düşüncelerini söylemesi veya Oyuncunun doğrudan seyirciye dönerek konuşması.
Tuncel Kurtiz
Babası Selanik doğumlu bir Türk bürokratı, annesi ise Boşnaktır. Üniversitede kısa bir süre hukuk fakültesinde, daha sonra ise filoloji, felsefe, psikoloji ve sanat tarihi bölümlerinde okudu; ancak hiçbirinden mezun olmadı. İlk kez Dormen Tiyatrosu'nda oyunculuğa başlamış olan sanatçı, bir çok sinema filminde de rol almıştır. 48. Altın Portakal Film Festivali'nde 'Yaşam Boyu Onur Ödülü' aldı. Son yıllarda 'Ezel' adlı dizide oynayan sanatçı, 2013'te kalp krizi sonucu 77 yaşında hayata gözlerini yumdu.
Fuaye
Tiyatro aralarında oyuncuların ve seyircinin dinlenmesi için hazırlanmış yer.
Tirat
Oyuncuların sahnede birbirine söylediği uzun sözler, oyuncunun uzun ve kesintisiz konuşması.
Vodvil
Hareketli ve eğlenceli konulara dayanan hafif güldürü.