Doğumunun 160. yılında Fatma Aliye Hanım’ın hayatı, 22. yılını kutlayan Türkiye’nin ilk profesyonel feminist tiyatro topluluğu Tiyatro Boyalı Kuş’un “Aliye, Bir Kadın” adlı yapımıyla sahneye taşınıyor.
Tiyatro Boyalı Kuş, her zaman dikkatimi çeken oyunlar sahnelemiş bir grup, gurupla ilk tanışmam 2012-2013 sezonunda o zamanki adı Sahne Cihangir olan salonda seyrettiğim Melek; çok beğendiğim “Kendine Ait Bir Oda” oyununu da Galatasaray’daki Mısır Apartmanı’nın ikinci katında seyretmiştim.
Virginia Woolf’un Kendine Ait Bir Oda adlı eserinden ilhamla Jale Karabekir’in yazdığı metin ve rejisi ile Aliye, Bir Kadın oyununda Gökçe Tuncer, Nisan Yenigül ve Murat Avni Yürekli’nin performanslarını seyrediyoruz.
Okuduğum kadarı ile sevgili Jale Karabekir, Fatma Aliye Hanım’la ilk defa on beş yıl önce tanışıyor, bu süre zarfında dört kere Bakanlığa oyun projesi için başvuruyor ama destek hiç gelmiyor, uzun ve yoğun araştırmalardan sonra Fatma Aliye Hanım gibi bir kadın dâhinin başarı hikayesi ortaya çıkıyor.
Tiyatro ve sinema oyuncusu Suna Selen’in anneannesi olan Fatma Aliye Hanım (1862-1936), kadın hakları hareketi, edebiyat ve fikir dünyasındaki öncülüğüyle tarihe geçmiş, bir kadın imzasıyla edebiyat dünyasının kapılarını kadınlara açmış, kadın haklarının güçlü bir savunucusu olan Fatma Aliye Hanım için ilklerin kadını diyebiliriz.
Türkiye’de kadın meselesini konu edinen ilk kadın romancı; ilk kadın çevirmen; biyografisi yazılan ilk kadın; monografi, tarih ve felsefe kitapları kaleme alan, uluslararası fuarlara çağırılan ve ödül alan ilk kadın yazar; ilk kadın yardım derneği kurucusu ve Kızılay’ın ilk kadın üyesi.
Fatma Aliye Hanım, kendisine özel eğitim verilmese de abisinin eğitimi için eve gelen özel hocalardan aldığı dersleri dinleyerek kendini geliştirmiş, çok iyi düzeyde olan Fransızcasını evde ders alarak öğrenmiş.
2009 yılında tedavüle sürülen 50 Türk Lirası banknotlarının arka yüzünde portresi bulunan bu olağanüstü kadının yaşamı sahnede yaşatılmakta. Çok zor bir şeyi başarmış sevgili Jale Karabekir, sonuçta bir yaşam öyküsü anlatılıyor sahnede her seyirciye hitap etmeyebilirdi ancak ben şahsen oyun süresince devamlı sahneye konsantre olmuş seyrettim oyunu. Her şeyden önce başta Gökçe Tuncer olmak üzere hem Nisan Yenigül hem de Murat Avni Yürekli’nin abartısız, sade oyunları ile güzel bir hikaye yaşatıldı bana, üçünün de diksiyonlarına bayıldım. Kostüm, dekor ve ışık tasarımları oyunun sadeliğine uygun bütünlükte , dikkatinizi dağıtmıyor.
Oyunun Künyesi Metin ve Reji: Jale Karabekir Dramaturji: Efsun Pırıl Yeneroğlu, Nelin Dükkancı Yaman Koreografi: Gökmen Kasabalı Müzik: Murat Hasarı Dekor Tasarım: Cihan Aşar Kostüm Tasarım: Sema Işık Saral Işık Tasarım: Ayşe Sedef Ayter Reji Asistanları: Tuğçe Yükselel, Hazal Deniz, Hatice Elif Kahraman Görsel Tasarım: Rauf Kösemen Oyuncular: Gökçe Tuncer, Nisan Yenigül, Murat Avni Yürekli Topluluk:Tiyatro Boyalı Kuş Tür: Dram Seanslar Afiş
Sahneye ilk defa Galatasaray Lisesi’nde ortaokul öğrencisi iken çıktı. Robert Koleji'nden mezun oldu. Küçük yaşlarda geçirdiği bir kaza sonucu sol ayağı sakatlandı. Tiyatro eğitimini ABD’de Yale Üniversitesi’nde aldı. 'Papaz Kaçtı' komedisi ile Dormen Tiyatrosu’nu kurdu. Türkiye’de sahnelenen ilk müzikal olarak bilinen 'Sokak Kızı İrma'yı sahneledi. Halkla ilişkiler alanında dünyaca tanınan bir isim olan Betül Mardin ile evlenmiş, sekiz yıl süren bu evliliğinden Ömer adlı bir oğlu dünyaya gelmiştir. Sanatçı hala tv yapımcılığı ve diğer kişisel gelişim dersleri verilmektedir.
İlk kez 1964'te Ankara Devlet Tiyatrosu'nda sahneye çıktı. Eski eşi Oya Başar ile birlikte 'Güzel ve Çirkin' ve 'Sefiller' adlı oyunları sergiledi. 1998 yılında 33. Türkiye Hükûmeti'nde Kültür Bakanlığının vermeye başladığı Devlet Sanatçısı unvanına layık görülmüştü, ama bu ünvanı Nisan 2015'te geri alınmıştır. Her zaman dik duran ve politik mizahın öncüsü olan sanatçı, Beykent Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi'nde öğretim üyeliği yapmıştır. Kırca 2015 yılında yakalandığı karaciğer kanseri hayata veda etmiştir.
Türk tiyatrosunun batılı anlamda kurucusu olarak kabul edilen Muhsin Ertuğrul, sinema alanında da Türkiye'de ilk önemli katkıları gerçekleştirmiş; 1922-1939 yılları arasında Türkiye’de film yapan tek kişi olmuştur. Ailesi, sahneye çıkmasına karşı çıktığı için baba evinden ayrıldı ve tiyatro eğitimi için Paris'e gitti. Çağdaş Türk tiyatrosunun temelini atan ve geliştiren Muhsin Ertuğrul'a 23 Nisan 1979'da Ege Üniversitesi'nce fahri doktor payesi verildi. Sanatçı, ünvanını almak ve sanat yaşamının 70. yıl kutlamalarına katılmak üzere gittiği İzmir'de 29 Nisan günü kalp krizi sonucu hayatını yitirdi.
Sahneye çıkan İlk Türk kadın oyuncudur. 'Yamalar' adlı oyunda, Emel rolü ile ilk kez sahneye çıktı. Asıl ismi Afife olan sanatçı, bu oyunda 'Jale' takma ismini kullanmış ve daha sonraları Afife Jale adıyla anılmaya başlanmıştır. Tiyatro kursları için açılan sınavı kazandı. Müslüman kadınların sahneye çıkmasının yasak olduğu dönemde, Darülbedayi (konservatuvar olarak açıldıktan sonra okul tanımından çıkıp bir tiyatro topluluğuna dönüşen; halen İstanbul Şehir Tiyatroları adıyla varlığını sürdüren sanat kurumu), Müslüman kadınların sadece kadınlara özel gösterilerde oynayacakları gerekçesiyle bünyesine almıştı. 1997’den beri sanatçının anısına Yapı Kredi tarafından 'Afife Tiyatro Ödülleri' düzenlenmektedir. Son yıllarını yatırıldığı Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi'nde geçirdi ve orada vefat etti.
Tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu, şair ve eğitmen. Müjdat Gezen Sanat Merkezi'ni kurmuştur. Sahneye ilk kez Hırka-i Şerif İlköğretim Okulu'nda ilk piyesinde çıktı. Aynı yıl 'Doğan Kardeş' çocuk dergisinde şiirleri yayımlandı. Yine bu yıllarda İstanbul Radyosu Çocuk Kulübü'nde mikrofonla tanıştı. Müjdat Gezen aynı zamanda şair. 74 adet şiirden oluşan 'Şiirim Geldi Bırakın Beni' isimli bir albümü var. Albümde kendisiyle birlikte Savaş Dinçel, Mustafa Alabora, Perran Kutman, Ali Poyrazoğlu, Rutkay Aziz ve Sunay Akın gibi isimler yer alıyor.
İstanbul Belediye Konservatuvarı'nda tiyatro bölümünü ve Devlet Güzel Sanatlar Akademisi resim bölümünden mezun oldu. Akademideki arkadaşları ile birlikte 'Akademi Tiyatrosu' adıyla bir tiyatro grubu kurdu ve oyunlar hazırladı. Şair Attilâ İlhan'ın kızkardeşi, sinema sanatçısı Sadri Alışık'ın eşi ve oyuncu Kerem Alışık'ın annesidir. 2014'te geçirdiği kalp krizi sonucu vefat etti.
Babası Selanik doğumlu bir Türk bürokratı, annesi ise Boşnaktır. Üniversitede kısa bir süre hukuk fakültesinde, daha sonra ise filoloji, felsefe, psikoloji ve sanat tarihi bölümlerinde okudu; ancak hiçbirinden mezun olmadı. İlk kez Dormen Tiyatrosu'nda oyunculuğa başlamış olan sanatçı, bir çok sinema filminde de rol almıştır. 48. Altın Portakal Film Festivali'nde 'Yaşam Boyu Onur Ödülü' aldı. Son yıllarda 'Ezel' adlı dizide oynayan sanatçı, 2013'te kalp krizi sonucu 77 yaşında hayata gözlerini yumdu.