“Saatin kendisi mekan, yürüyüşü zaman, ayarı insandır. Bu da gösterir ki, zaman ve mekan, insanla mevcuttur”
Türk Edebiyatının en iyileri üzerine yapılan listelerde başı çeken eserlerden biri olan Ahmet Hamdi Tanpınar’ın “Saatleri Ayarlama Enstitüsü” adlı romanının sahneleneceğini duyduğumda mutluluk ve tedirginlik karması bir duygu yaşadığımı hatırlıyorum. Bu gibi durumlarda kitabın önceden okunmuş olması bir handikap olarak görünür. Hak da veriyorum çünkü beklenti şekillenmiş oluyor. Ancak, sahneye uyarlanışta bir kıyım yaşanmadığı sürece, seyircinin, okuduğu kitaptan aldığı keyif ile izlediği oyundan alabileceği keyfi birbiriyle kıyaslama hatasına düşmemesi gerekiyor.
Yaklaşık 400 sayfalık, çok okunan, buna mukabil bilinen, sevilen bir romanı oyunlaştırmak, üstelik bunu iki saatlik süre zarfında, sahne üzerinde tek bir oyuncu ile kurgulamak cesaret işi. Uyarlayan ve yöneten Serdar Biliş, ustalıklı oyunculuğu ile bu zorlu oyunun üstesinden gelen Serkan Keskin ve yapımda emeği olan herkesi peşinen kutlamak isterim.
Roman, Osmanlı’nın son dönemlerinden Cumhuriyet’e geçişte Batı’ya ayak uydurma sancıları yaşayan, geleneksel ve modern arasında bocalayan insanı, yeni oluşan toplumsal yapıda kendine yer edinmeye çalışan Hayri İrdal karakterinin yaşadıkları üzerinden, ironik dille anlatan bir eser.
Romanın baş karakteri, aynı zamanda anlatıcısı olan Hayri İrdal kadar önemli diğer karakterler, geleneği temsil eden yanıyla saat ustası Nuri Efendi ve tanıştıktan sonra Hayri İrdal’ın “ayarlarını bozan“, modern zamanın çıkarcı, materyalist yanını temsil eden Halit Ayarcı.
Romanın dört bölümüne sadık kalınmış:
- Hayri İrdal’ın çocukluk dönemi, aile ve çevresini anlatan “Büyük Ümitler”
- Kendisinin askerlik, evlilik süreci, içine dahil edildiği dava, yaşadığı bazı sıkıntıları anlatan “Küçük Hakikatler“
- İşsizlik ve buna bağlı yoksulluk içindeyken Saatleri Ayarlama Enstitüsü’nün kurucusu Halit Ayarcı ile karşılaşması ve hayatının nasıl değiştiğini anlatan “Sabaha Doğru”
- Enstitünün kapanma sürecini anlatan “Her Mevsimin Bir Sonu Vardır“
Diyebilirsiniz ki bunca anlatı, karakter, aynı karakterin farklı dönemleri nasıl tek bir kişi ile oynanıyor? Hem sahne üzerinde, hem de sahnedeki ayna görünümlü alana yansıtılan video filmlerde Serkan Keskin farklı karakterlere bürünüyor. Örnek vermek gerekirse; videoda Hayri İrdal-Doktor Ramiz sahnesini izlerken, yumuşak bir geçişle, videodaki doktorun sahnede belirdiğini ve videodaki Hayri ile konuşmaya, oynamaya devam ettiğini düşünün. Evet hepsi Serkan Keskin tarafından oynanıyor ve biz, tiyatro ile sinemanın muazzam bir şekilde hemhal oluşunu izliyoruz.
İzlemeden önce, biraz ağır bulunan kitap dili oyuna nasıl yansıtılır diye düşünmüştüm. En ufak bir çiğlik, rahatsızlık unsuru yaşatmayacak denli bir sadeleştirme yapılmış, kutlarım. Kendilerini, bazı örneklerde gördüğümüz gibi, salt alkış koparmak adına güncel olayları oyuna eklemlemedikleri için de kutlarım. Böylelikle eserin ruhunu da korumuşlar. İki saat aralıksız oturmaktan yorulan seyirci olabilir ancak o noktada rica ediyorum, o süre zarfında kusursuz bir performansla rolden role giren, bunu yaparken en ufak bir tekleme yaşamayan sahnedeki o adamı düşünün.
Ben oyunu AKM opera sahnesinde izledim. Buranın seyirci kapasitesi 2000 kişi üzeri. Ufak ölçekli salonlarda bile artık pek denk gelemediğim türde bir konsantrasyonla oyun izleyen seyirciye teşekkür etmek isterim. Öte yandan bir oyun finalinde 2000 küsur kişinin sizi, işinizi ayakta coşkuyla alkışlaması, seyirci olan benim bile gözümü mutluluktan yaşartan bir durum. Hak ettikleri bu alkışlar bol olsun.
Oyunun Künyesi Yazan: Ahmet Hamdi Tanpınar Yöneten ve Uyarlayan: Serdar Biliş Sahne ve Kostüm Tasarımı: Gamze Kuş Görüntü Yönetmeni : Ahmet Sesigürgil Müzik: Tuluğ Tırpan Multimedya Tasarım ve Prodüksiyon: Illusionist Işık Tasarımı: Cem Yılmazer Ses Tasarım: İzel Baybars,Ogün Kayıkçı,Başar Yurtcu Yardımcı Yönetmen: Serin Öztoprak, Ekremcan Arslandağ Metin Düzenleme: Ülkü Oktay Oyun Asistanları: Ahmet Kahvecioğlu,Oğuzhan Altıntaş, Mert Yılmaz Yıldırım, Onur Erdemir, Berke Şener Sanatçı Asistanı: Sibel Altan Dekor ve Kostüm Sorumlusu: Onur Uğurlu Kostüm Şefi: Özlem Turgut Sahne Amiri: Emir Yalkı Dekor Üretim: Metin Gümüşoğlu (Kibele Dekor) Dekor Teknik: Zeki Küçük Yapım: Saatler Kolektif Ahmet Sesigürgil, Cem Yılmazer, Gamze Kuş, Illusionist, Orion, Pürtelaş, Serkan Keskin, Tuluğ Tırpan, Türkan Özilhan Tacir, 484 Urban Garden Uygulayıcı Yapımcı: Gülgün Dedeçam Yardımcı Yönetmen : Efe Can Yıldız Makyaj Tasarımı: Reyhan Okumuş Peruk Tasarımı: Oya Ballıkaya Hareket Düzeni: Büşra Firidin Focus Puller : Armağan Gündüz, Yasin Bayşeker Kamera Asistanı : Emre Baş Kamera Stajyer: Eylül Akkaya Işık Şefi : Hakkı Yazıcı, Kadir Yazıcı, Süleyman Öztürk, Best Boy : Hakan Altunkök Işık Asistanı : Ahmet Gökdeniz, Selçin Çelebi Set Amiri: Hasan Kesici Ses Teknisyeni: Tuna Güler Boom Operatörü: Oğulcan Geçit DIT: Yusuf Arık, Hakan Erten Video Assist: Burak Yalçın, Oktotech Prodüksiyon Asistanı: Berke Şenel Kurgu Operatörü: Ulaş Mert Şimşek Multimedia Yönetmeni: Eray Taşpınar Proje Koordinatörü: Doga Kurtuluş Lead Compositing: Furkan Alabaş Realtime VFX: Çiğdem Güler Görsel Tasarım: Emrecan Akyolcu Proje Asistanı: Melike Tarakçı Compositing: Abdullah Kaan Giyik, Ömer Bulut Stüdyo: Orion Işık ve Kamera Teknik Supervizor: Ozan Özgür Arıcan Yaratıcı Ajans: TBWA / İstanbul, Özge Güven, İlkay Gürpınar Grafik Tasarım: Özge Güven Animasyon: Mahmut Kalyoncu Fotoğraf Prodüksiyonu: Fotosanayii Fotoğraf: Burcum Baygut İletişim Danışmanlığı: İletişim Deposu Sosyal Medya İletişim: Emirhan Savaş Destekçiler: BetaLand Audiovisual, Semaver Kumpanya, Fotosanayii, Mattestudio, Yasemin Özbudun Topluluk: Süre: Tek Perde / 105 dak Seanslar Afiş
