Dünya prömiyeri Şubat 2018’de Royal Court Theater’da yapılan ve kapalı gişe oynayan “Kızlar ve Oğlanlar” oyununu 2022 Aralık ayında sahnelemeye başlayan Oyun Atölyesi tarafından çok etkileyici bir yorumla izledik. Bu oyun ülkemizde ilk olarak 2019 senesinde İbrahim Çiçek’in yönetiminde Bergüzar Korel’in oyunculuğu ile Craft Tiyatro tarafından sahneye konmuştur. Oyun, pek çok kere ödüle değer görülmüş 52 yaşındaki İrlanda asıllı İngiliz tiyatro oyun ve dizi film yazarı Dennis Kelly tarafından yazılmış bu sağlam ve etkileyici metin çok ses getirmiştir. Kelly, günümüz insanın şiddet olgusunun bir tür ekonomi politik sorunsalı olduğunun üzerinde duran oyunları ile adından söz ettiren bir yazar. Kelly’nin hikayesinin bir anlamda “Medea” oyununu çağrıştrdığını söyleyebiliriz.
Çok sade ancak bir o kadar da vurucu biçimde oyunu var eden oyunun ekibi ile tanışmanızı isterim. Çevirisi Gözde Kırgız’a ait. Aynı zamanda İzmir Devlet Tiyatrosu, Oyun Atölyesi ve dizi oyuncusu da olan yönetmen Muharrem Özcan’ın dinamik, sürükleyici, abartısız rejisi dünyanın her yerinde yükselerek artan kadına şiddeti konu alan metni güçlü bir şekilde yorumlamış. Sahne tasarımını Özlem Karabay yapmış. Müzikler Çağrı Beklen‘e ait. Işık tasarımını Emir Tatlı ve hareket tasarımını Utku Demirkaya yapmış.
Sahnede bizi 85 dakika boyunca duygudan duyguya çok güçlü bir biçimde taşıyan oyuncu Özlem Zeynep Dinsel’i izlemek büyük bir zevkti. Tiyatro salonundan içeri girer girmez sahnede çoktan yerini almış, yavaşça yerlerine oturan seyircinin gözünün içine bakan, onlarla çok doğal bir yerden iletişim kuran, koltuk değnekleriyle gelmiş bir izleyicinin nasıl olduğuyla bile ilgilenen bir oyuncuyla karşılaşıyoruz. Neredeyse oyunun karakterleri oyuncu ve seyirci diyebiliriz.
Dekor oldukça sade ve bize odaklanacağımız en önemli şeyin sahnedeki kadının hikâyesi olduğunu gösteriyor. Yoğun çalışan yirmi birinci yüzyıl insanına ait minimalist bir ev izlenimi veriyor. Kostümdeki erkeksi tarz ve renklerdeki pantolon gömlek seçimi de aynı temayı destekliyor. Kadının bulunduğu erkek egemen film sektöründe var olabilmenin bir yolunun da bu erkeksi hava olduğunu sembolize ediyor. Hatta daha sonra kocası ile ilişkisinde değişen dengeleri de temsil eden ince bir detay. Oyun boyunca hiçbir aksesuar olmadan kullanılan aydınlatmadaki değişimler ve renkli ışıklı semboller hikâyeyi ve geriye dönüşleri çok iyi desteklemiş, anda oluşlarla geçmişte yaşanan hayali durumları ayırt edebilmeyi çok kolaylaştırmış.
Oyun hem kendimizden hem de tanıdığımız pek çok kişiden izler taşıyan bu kadının havalimanında bilet kuyruğunda eşi ile nasıl tanıştığını anlatmasıyla başlıyor. Eğlenceli bir stand-up gibi başlayan hikâyeyi dinlerken bir sonraki an nasıl bir duyguya geçeceksiniz hiçbir fikriniz yok. Katman katman açılıyor.
Oyunun ortalarına doğru “Bunun sizin başınıza gelmediğini ve şimdi gerçekleşmediğini hatırlayın, tamam mı?” diyerek seyirciyi şefkatli bir şekilde başına gelen felaketin kalbine taşıyor. Özlem Zeynep Dinsel, usta oyunculuğu ile duygusal aşırılığa kaçmayan, rahat, doğal belki de donmuş bir ruh haliyle insan ruhunun derinlerindeki karanlığa ürkütücü bir yolculuğa çıktığınızı sezdiriyor. Bu noktadan sonra tokat yemiş gibi etkilenerek kadının acısına eşlik ediyoruz
Çağın doğasına uygun bol küfürlü bir başlangıçta insana dayatılan bu yaşamla başa çıkabilmenin yolunun alkol, uyuşturucu ve seks olduğunu duyuyoruz. Muzip ve cesur bir kadının âşık olup aile kurduğu sırada iş görüşmesinde ne söyleyeceğini bilmeyen çaresiz bir genç kadınken kendi işinin patronu olup sorumluluk almayı öğrenen, kendini ezdirmeyen, feminist bir kadın var karşımızda. Kadının anlattığına göre kendisini her zaman destekleyen bir adam varken modern çağın getirdiği şartlara dayanamayarak yaptığı ahşap antika dolap ithalatı işiyle birlikte kendisi de batan, gittikçe iletişimi kopartan, kendisinden daha iyi bir işi olan karısını kıskanan bir adamla kalıveriyor. Oyunda çağımız dünya düzeninin ezdiği, kontrolü kaybetmekten korkan, korkuyu ifade etmekten kaçınan, bunu itiraf edebilmenin özgürlüğünden yoksun olup tek çareyi şiddette bulan erkeklik etkileyici bir şekilde işleniyor. Sanki günümüz dünyasında kadına dayatılan ideal olması gerekenler “büyük bir aşk, tutkulu bir ilişki, evlilik, bir kız-bir erkek çocuk, iyi bir iş, gittikçe yükselen bir kariyer, artarak kazanılan başarı ve para” listesini sırasıyla tamamlarken asla içinde yer alacağınızı düşünemeyeceğiniz bir üçüncü sayfa haberine dönüşüyor hikâye.
Çocuklarıyla hafızasında kalan sahneleri çok inandırıcı. Anlatan olmaktan çıkıp seyirciyi oyun dışına alıyor ve sonrasında kaldığı yerden hikâyesini anlatmaya devam ediyor. Toplumsal cinsiyet rollerinde kadının yapıcılığı, erkeğin yıkıcılığını çocuklarla olan diyaloglarda da görüyoruz. Kadının kızı Leanne, zamanını çamurdan nesneleri özenle yaratarak geçirirken küçük oğlu Danny, kız kardeşinin yapılarını yok etmek için etrafta koşuşturur.
Oyunun sonunda aile içinde güç dengelerinin değişmesiyle beraber hayatta en güvendiğiniz insanın tanımadığınız birine dönüşmesi ve ailenizin de vahşice bir şekilde gerçek birer istatistik verisi haline gelmesinin ne kadar yaygın olduğundan bahsediyor. Aile içindeki cinayetlerin yüzde doksan babalar tarafından işlendiğini, erkek egemen toplumda şiddeti erkeğin var ettiğini de belirtiyor. “Bu toplumu erkekler için yaratmadık” der kadın, “erkeklere engel olmak için yarattık!” Yaşadığı korkunç trajedinin ardından toplumdaki genel kanının aksine kadının kırılganlığının bir yıkım getirmediğini, yaşama inanan bir savaşçı olarak ayakta kalmayı başardığını görüyoruz.
Yazar: Kaan Çolakoğlu
Oyunun Künyesi Oyuncular: Özlem Zeynep Dinsel Yazar: Dennis Kelly Çeviren:Gözde Kırgız Yönetmen: Muharrem Özcan Sahne Tasarım: Özlem Karabay Müzik: Çağrı Beklen Işık Tasarım: Emir Tatlı Hareket Tasarım:Utku Demirkaya Asistanlar: Sena Başdoğan, Oğulcan Yılmaz Topluluk: Oyun Atölyesi Tür: Dram Seanslar Afiş
