Yunan mitolojisinde tanrıların babası Zeus‘un tanrıça Leto‘dan olma kızı, Apollon’un ikiz kız kardeşi, avcılık, doğa, iffet ve ay tanrıçası Artemis, Roma mitolojisindeki adıyla Diana ve yapımı M.Ö. 550 yılında biten, Lidya Kralı Kroisos tarafından tanrıçaya ithaf edilerek yapılan Artemis (Diana) Tapınağı bu yazının öznelerinden biri.
Antik dünyanın 7 harikasından biri sayılan tapınak, başına gelenlerden sonra bugüne kalan bir sütunu ile İzmir Selçuk’daki Efes Antik Kenti’nde yer almaktadır. Kalan iki heykeli Selçuk Müzesi’nde olup, heykel, arkeolojik eser gibi pek çok arkaik parça Londra’daki British Museum’da sergilenmektedir.
Bu yapıyı tarihi açıdan önemli kılan bir olay ve bu olayın müsebbibi ise yazının asıl öznesi: Herostratus.
Pazarcı Herostratus, isminin unutulmaması adına dünyanın 7 harikasından biri olan Artemis Tapınağı’nı yakmış biridir. Olay akabinde yakalanır, suçunu itiraf eder, yargıç Kleon’a söyledikleri tarihe not düşülecek cinstendir:
“Artemis Tapınağı’nı ben kendi başıma yaktım. Bu zaferi başkalarıyla paylaşamazdım….Yaptığım şeyi ilk düşündüğüm an duyduğum korkuydu ama şan ve şöhret kazanacağımı bildiği için bu korku uçup gitti…Ben ölüme inanmam. Ben Herostratus’um. Artemis Tapınağı’nı yaktım. Adım çağlar boyunca hatırlanacak. Ama sen Baş Yargıç Kleon, seni kim hatırlayacak?”
Tüm bu küstah tavırları neticesinde idam cezasına çarptırılır. Adı tüm resmi kayıtlardan silinmek istenir. Ancak Kundakçı Herostratus halkı kendi yanına çekmeyi bilir, hücresinden yazdığı papirüsleri bir yolla dışarı yayar, kraliçeyi bile kendi etki alanına alır ve adeta kahramanlaşır. Tapınak rahibesi, kraldan, yargılamanın ertelenmesini istediğinde kral, yasaların varlığını hatırlatır. Aldığı karşılık, günümüze kadar varan din, iktidar, hukuk üçgeninde yaşanan tartışmaların sembollerinden biri gibidir: “Yasalara krallar, krallara tanrılar hükmeder“
Bu olay tarihçi Strabon’un yazılarında yer alır ve “tarihin bu ilk teröristi” olarak nitelendirilen Herostratus’un kötü de olsa şöhreti bugüne kadar ulaşır. Dahası, bu eylemi ile psikoloji literatürüne bir sendrom ismi kazandırır. “Tanınmak uğruna insanlara ve çevreye zarar veren saldırılar gerçekleştiren kişileri tanımlamak için kullanılan Herostratus sendromu.”
Bu tarihi olayı Rus yazar Grigori Gorin 1972 yılında “Forget Herostratus” adıyla oyunlaştırıyor. Filiz Ofluoğlu “Bir Efes Masalı” olarak çeviriyor. Geçmiş senelerde başka ekiplerce de oynanan oyunun güncel versiyonu Oyun Atölyesi ekibinden geliyor ki çevirmeni, aynı zamanda yargıç rolündeki Haluk Bilginer. Güncel dememe bakmayın, kadroda bazı değişiklikler olsa da uzun süredir oynuyorlar oyunu.
Şarkılı, danslı, yer yer seyirciyi de içine katan renkli, şenlikli bir sunumu var oyunun. Sahne üzerinde, ortadaki ana meydanın iki yanına serpiştirilmiş alanlarda oturan, oynamaz iken enstrüman çalan oyuncular, sahne sırası kendilerine gelince öne çıkıyorlar. Bu mantıkla aslında hep aktifler.
Oyunun yönetmeni aynı zamanda kral rolündeki Muharrem Özcan‘ı sahne üzerinde yakın tarihte gördüğümü hatırlamıyorum. Ancak kral performansı ile de unutmayacağımı biliyorum. Her bir oyunculuk performansı birbiriyle uyumlu ve gayet güzel.
Çok uzun süredir kapalı gişe oynayan oyunda, politik esprilerin güncellenmesi gerekliliğini hissettim. Malum siyasetimiz, gündem bize bu malzemeyi ziyadesiyle verecek cinsten ilerliyor. 5-6 yıl önceki bir sözü, olayı oyun içine komik siyasi gönderme olarak katmak artık pek de komik olamıyor.
İkinci perdesinde enerjisini biraz daha düşük bulduğum grotesk üsluptaki oyunun tamamına hakim kreatif yapısı takdire şayan. Özgün müzikler ve bunun aktarımı, koreografi, ışık bir bütün olarak gayet hoş. Öyle görülüyor ki Kundakçı daha uzun yıllar, bol alkış ile bizlerle olmaya devam edecek. Ne mutlu bize.
Oyunun Künyesi Orijinal Adı: Forget Herostratus! Yazan: Grigori Gorin Çeviren: Haluk Bilginer Yöneten: Muharrem Özcan Sahne Tasarımı: Özlem Karabay Müzik: Çağrı Beklen Işık Tasarımı: Ayşe Sedef Ayter Beden Çalışması: Rüya Büyüktopçuoğlu Afiş Tasarımı: Ethem Onur Bilgiç Oynayanlar Herostratos: Tuna Kırlı Kleon: Haluk Bilginer Tissafernes: Muharrem Özcan Klementina: Tuğba Çom Makar Klementina: Tuğçe Karaoğlan Erita: Gözde Kırgız Krisippos: Timuçin Başgül Gardiyan: Sedat Bilenler Kentli-Tarihçi: Mithat Ozan Küren Kentli-Tarihçi: Serkan Ilgaz Topluluk: Oyun Atölyesi Tür: Komedi Seanslar Afiş
