Sorin Çiftliği’nde geçen, umutsuz aşkla birbirine bağlanmış olan insanların giderek küçülen, daralan dünyasıdır aslında Martı. Oyunun hikâyesi oldukça bilindik: Trigorin, kadınları kendine hayran bırakan ünlü bir yazardır ve ünlü bir aktris olan İrina Nikolayevna Arkadina’nın sevgilisidir. İrina Nikolayevna Arkadina’nın oğlu Treplev de yazarlık yapmaktadır ama yeni biçimler denemek arzusuyla yanıp tutuşan bir genç olduğu için özellikle annesi ve yakın çevresi tarafından kabul görmez. Treplev’in âşık olduğu Nina da Trigorin’e âşık olunca, Treplev’in öfkesi iyice büyür, hatta Trigorin’i düelloya bile davet eder. Umutsuz aşkın bir diğer simgesi de, Treplev’e âşık olan Maşa’dır. O, reddedileceğinden öyle emindir ki, onun için ölümle eş değer olan, sevmediği bir adamla evlenmeyi seçer. Bazılarının bencilliği ve inadı, bazılarının ise korkaklığı yüzünden, bütün bu insanlar kendilerini mutsuzluğa, umutsuzluğa mahkûm ederler. Nefes almaktan öteye geçemeyen bu insanlar için son açıktır: Ölüm. Çehov’un olanların baş sorumlusu kıldığı Trigorin’e dokunmamayı seçmesi de mânidar, değil mi?
İşte bu çarpıcı hikâyeyi bu sezon, İzmir Devlet Tiyatrosu’nda, Metin Oyman rejisi ile seyrediyoruz. Oyunun açılışını yapan, göl kenarındaki tiyatro sahnesi, oyuncuların güçlü performansıyla başlıyor ve oyunun başından sonuna kadar ritmi bozmadan sürdürüyor. İlk perdedeki dekor ve kostüm tasarımlarının oldukça yaratıcı olduğunu, ayrıca dönemin ruhunu, toplum yapısını iyi yansıttığını belirtmeliyim. İkinci perdedeki seçimlerde, dekorun renklerinin daha donuk renklerle seçilmesinin, gelecek matemin göstergesi olması açısından etkileyici buldum. Bununla beraber, Arkadina’nın şehirden döndüğü bu sahnedeki kostümünün Osmanlı Saray eşrafına aitmiş gibi görünmesi, genel dokuyu zedeliyordu.
Maşa rolündeki Ceylan Fulya Aksütlü’nün doğal oyunculuğu seyredilmeye değer. Bazen ufak rollerde devleşir oyuncular, Ceylan Fulya Aksütlü, bana kalırsa, bu görüşün en güzel örneklerinden.
Çehov’u bilenler bilir, eylemsizliğiyle nam salmıştır. Bu sebeple vaktiyle çok eleştirilse de, tıpkı Treplev gibi, bazı kurallara kafa tutar. Ruhsal derinliği olan karakterler yaratmadaki ustalığını konuşturduğu oyunlarından biri olan Martı’da, kişiler arası ilişli kurmadaki başarısını da görürüz. Aynı kadına âşık olan iki adamın ve aynı adama âşık olan iki kadının dengeli ve şaşırtıcı ilişkisini kurmakla yetinmez, başarı uğrunda gerektiğinde oğluna karşı bile acımasızca davranan, bencilleşen aktris Arkadina’yı ve yine aynı bencillikle Nina’nın aşkını kötüye kullanan yazar Trigorin’i ve hatta umutsuz aşkı sonuçsuz kalacak diye sevmediği öğretmenle evlenen Maşa’nın hüzünlü öyküsünü son derece yalın ama vurucu biçimde anlatır Çehov. Adından da anlaşılacağı üzere, özgürleşmek isteyen insanın, davranışları ve seçimleriyle yaşadığı hüsranı vurur insanın yüzüne. Oyunda da, kendi martısını öldürmeyi tercih ederken yazar, aslında gelecek olan kötü günleri haber vermektedir okuyucusuna/seyircisine.
Belki de bu sebepten Martı, eskimez oyunlardan biridir ve Çehov’un yalın, eyleme geçmeyen karakterleriyle örülü, derin, incelikli ve sağaltılmış kaleminin şaşmaz başarılı eserlerindendir.
Çehov, ne koşulda olursa olsun seyredilmeli, onun kalemi her daim buna değer. Nitekim oyuncular da başarılı performanslarıyla, dakikalarca ayakta alkışlandılar. Emeği geçen tüm sanatçıları kutlamak gerek.
Yaşasın tiyatro, yaşasın keçilerin inadı!
Oyunun Künyesi Yazan: Anton Çehov Çeviren: Mehmet Özgül Rejisör: Metin Oyma Dekor Tasarımı: Murat Gülmez Kostüm Tasarımı: Z. Yıldız Köse Işık Tasarımı: Eser Dursun Müzik: Erşah Gülerbaşlı Dans Düzeni: Ayda Tuna Dramaturg: Füsun Ataman Yönetmen Yardımcısı: Nagehan Yazıcı Asistan: Handan Tok Kaya Sahne Amiri: Ramazan Özcan Kondüvit: Özlem Doğruöz Işık Kumanda: Önder Yağlıdere, Çağlar Aytaç Suflöz: Ayşe Şenoğlu Dekor Sorumluları: Mustafa Akpınar, Gönenç Oktay Aksesuar Sorumlusu: Yalçın Örgül Kadın Terzi: Filiz Muratoğlu Karamırnak Erkek Terzi: Akın Tiryaki, Naim Dönmez Perukacı: Sami Öztürk Oyuncular: İrina Nikolayevna Arkadina: Güldeniz Türküstün, Pyotr Nikolayeviç Sorin: Türker Alpuğan, Nina Mihaylovna Zareçnaya: Meltem Başınhan, Konstantin Gavriloviç Treplev: Tufan Pehlivan, Boris Alekseyeviç Trigorin: Fatih Yurdakul, Yevgeni Sergeyeviç Dorn: Doğukan Özman, İlya Afanasyeviç Şamrayev: Emrah Şenışık, Polina Andreyevna: Nebahat Damla Ardal Alpuğan, Maşa: Ceylan Fulya Aksütlü, Semyon Semyonoviç Medvedenko: Deniz Burak Mersinli, Yakov: Ender Şeviker, Aşçı: Handan Tok Kaya Topluluk: İzmir Devlet Tiyatrosu Tür: Dram Seanslar Afiş
