Okan Bayülgen’in Shakespeare’in ünlü trajedisinden hareketle yazıp yönettiği Richard oyununu Harbiye Açık Hava Tiyatrosunda, ön sıralarda keyifle izledim. Oyunun süresi 120 dakika ve oyun iki perde. Oyun bitiminde arzu ederseniz Okan Bayülgen ve oyuncularla söyleşiye katılıp öteki üzerine konuşma fırsatı bulabilirsiniz.
Öncelikle oyunun tanıtım yazısını paylaşmak istiyorum.
2012 yılında İngiltere kralı III. Richard’ın kemikleri bir otoparkta bulunur. İskeletin adli tıp uzmanlarınca araştırılıp, kanıtlanması uzun bir zaman alacaktır. Tam o sıralarda küçük bir tiyatro topluluğu ise Shakespeare’in en önemli eserlerinden III. Richard oyununun provalarını yapmaktadır. Olaylar, polis tarafından aranan birinin tiyatroya sığınması ile rayından çıkar. Kendini Richard olarak tanıtan ve var olan düzene, sanatın mevcut kurumsal, etik ve hiyerarşik yapısına karşı olan bu adam, önce III. Richard rolünü, daha sonra da yönetmen koltuğunu ele geçirir. Bir yandan hoşgörülü ve demokrat sanatçıların desteğini alırken, diğer yandan tiyatronun çatısından insanların özel hayatlarına kadar her şeyi yıkarak sahneye alışılagelmemiş bir prodüksiyon koyacaktır.
Oyunda iki farklı zaman örgüsü bulunmaktadır ve iki farklı Richard. Bunlardan birincisi Shakespeare’in orijinal metnine konu olan III. Richard, diğeriyse Richard Hell’dir. Shakespeare’in Richard’ını bir tiyatro topluluğu tarafından prova edilirken izliyoruz, tiyatro ekibinin gözünden hikayeyi anlamaya çalışıyoruz ve hikaye bir ileri bir geri ilerliyor. Richard Hell’in hayatının incelendiği bölümlerdeyse oyun içinde oyun savruluyor, zaman akışını takip etmek ve metni anlamak özel bir çaba gerektiriyor.
Oyuna anlayabilmek için biraz İngiltere tarihi, biraz Shakespeare’in kaleme aldığı Richard’ı ve en önemlisi Richard’ın tarihsel döngüdeki yerini bilmek gerekiyor.
İzlediğimiz oyunda, Shakespeare tarafından kaleme alının Richard oyununun, Tudor Hanedanı’nın siparişi üzerine, onlara yaranmak gayesi ile yazıldığı yönündeki fikirler sorgulanıyor. Oyun içinde oyunla karşılaşıyoruz ve tam tamam oyunun içine giriyorum artık dediğiniz anda, replik tam bitiyor bitmiyor, mükemmel bulduğum orkestra işin içine giriyor ve hey diyor uyan babalık bu sadece bir oyun. Sonra oyun içinde oyundan, başka bir sahneyle tekrar bölünene dek macera devam ediyor.
Oyun, iyi kurulu oyun düzeninde zaman, mekan ve olayların dizilimi şeklinde ilerleyemiyor. Böyle bir beklenti içeresinde olmayın derim.
Okan Bayülgen’in kusursuz oyunculuğunu izlemek oldukça keyifli olsa da metin bana fazlaca dağınık geldi belki de amacı budur ya da kendisinin oyun sonrası bizi aydınlatmak adına yaptığı söyleşide dediği gibi, oyundan kırk dakika gibi bir sürenin kesilmiş olması metin bütünlüğüne zarar vermiştir.
Bunun için naçizane önerim, basit bir barkovizyon sayesinde kısaca anlatılan Richard karakteri, Okan Bayülgen’in kaleme aldı Richard Hell’in anlatımı ile harmanlanırsa, bu bilgiler seyircinin dikkatini ayakta tutmaya yeter. Bu anlatım dış ses şeklinde ya da metne yedirilen bilgiler dahilinde de olabilir. Oyun başlamadan önce dağıtılan broşürlerde bahsedildiği gibi öteki olmayı, farklı olmayı, yaralı olmayı, güç ve iktidar ilişkilerini oyunun başında sezdirilebilir. Oyunun aslında anlaşılmak gibi bir gayesi var mı ondan da emin değilim.
Çok başarılı bir canlı orkestra, muazzam bir dekor, emekleri yadsınamaz olan Dada Salon Oyuncuları, etkileyici olan kinetik heykeller bize görsel bir şölen sunuyor. Oyunun gotik tarzına, kostümlere bayıldım. Orkestra seyirciyi canlı tutmakta hayli başarılı. Işık kullanımı yerli yerinde. Okan Bayülgen’in oyunculuğu mükemmel.
Oyun sonundaki söyleşiye katıldım, seyirci tarafından biraz psikolojik terapiye dönse de mevzu, Bayülgen’in bütün naifliğiyle herkesi anlayıp dinleme tevazusuna hayran oldum.
Tiyatro’ya yeni bir soluk getirmek adına var olan çabanın daha anlaşılır kılınması sağlanabilirse oyun daha başarılı olur diye düşünmeden edemiyorum.
Ödüller:
İsmet Küntay Tiyatro Ödülleri 2023 “Yılın En İyi Yönetmeni”
Üstün Akmen Tiyatro Ödülleri 2022 – 2023 “Yılın Dramaturgu”
Yeni Tiyatro Dergisi Emek ve Başarı Ödülleri 2023 “Yılın Prodüktörü”
Yeni Tiyatro Dergisi Emek ve Başarı Ödülleri 2023 “Yılın Prodüksiyonu”
Yeni Tiyatro Dergisi Emek ve Başarı Ödülleri 2023 “Yılın Erkek Oyuncusu Ödülü”
Yeni Tiyatro Dergisi Emek ve Başarı Ödülleri 2023 “Yılın En Başarılı Hareket Düzeni (Koreografisi)”
Oyunun Künyesi Eser: W.Shakespeare, III. Richard Oyuncular: Okan Bayülgen, Şenay Gürler, Ebru Unurtan Urağ, Nihal Usanmaz, Kevork Türker, Kubilay Çamlıdağ, Oral Özer, Özgün Çoban, Esra Yaşar, Su Sonia Herring, Volkan Ateş Gündüz, Dilay Yıldız, Cem Tilmen, Ali Akkök, Cüneyt Üstün, Ferdi Taşkın, Levent Akkök, Cihan Akbilek, Orkun Dökmeci, Ece Önderoğlu, Sinan Aksu, Kayra Ural, İstanbul Bayülgen Proje: Nihal Usanmaz - Kubilay Çamlıdağ – Orkun Dökmeci Dramaturg : Dilek Tekintaş Danışman: Yalın Alpay – Dr. Başar Akman Dekor Tasarımı: Efter Tunç Kostüm Tasarımı: Ayşegül Alev Işık Tasarımı: Kemal Yiğitcan Hareket Tasarımı: Dicle Doğan Kinetik Heykel Tasarımı: Server Demirtaş İllüstrasyon: M. K. Perker Müzik: Ömer Vatansever – Fırat Ağacık – Okan Bayülgen Saç Tasarımı: Derya Ergün Afiş Tasarımı: Berkcan Okar Fotoğraf: Fethi Karaduman Yönetmen Yardımcısı: Nihal Usanmaz Reji Asistanları: Dilay Yıldız, Ferdi Taşkın, Ali Akkök Sahne Amiri: Sinem Bayraktar, Oğuzhan Yıldırım Yapım: Net Sanat – Kabare Dada Tür: Trajedi & Dram Seanslar Afiş