“Aşk, kıskançlık, iftira, sadakat, kadın cinayeti” anahtar kelimelerimiz olsa, aklınıza hangi ünlü trajedi gelir? Shakespeare’in “Othello”su. Bu öyle bir eserdir ki, öldürülen kadın karakter Desdemona‘dan çok, iki erkek karakter; onu öldüren eşi Othello ve Othello’yu yalan ve iftiralar ile Desdemona’ya karşı dolduran yaveri Iago üzerine konuşulur. Yani bu noktada bile kadının geri plana atıldığı yorumunu yapmak mümkün.
Eserin yazıldığı 1600’lerden günümüze geldiğimizde, hala aynı ya da benzer olayların hikaye ediliyor olmasının temel sebebi, aynı trajedilerin günümüz dünyasında da sürmesi. Yazar Beliz Güçbilmez bu bitip tükenmek bilmez yaraya, bir Shakespeare klasiği olan Othello’yu, günümüzden bir kurgu hikaye ile birleştirerek parmak basıyor : OTHELLO! SEYİRCİLİ İNTİKAM PROVASI. Oyun ismindeki “ünlem işareti”nin nasıl bir anlamı var ise, benim de temaya dair ünlemli bir yaklaşımım var: “Modası geçmeyen” (!) acı, zihniyet, vahşet.
Oyun, tepeden yol yol inen tüllerin hem dekor hem kostüm olarak aktif şekilde kullanıldığı bir sahnede, iki kadın oyuncunun Othello provası yapması ile açılıyor. Provalar sırasında komşu mekan olan pavyondan gelen müzik seslerine bir zaman sonra kadın çığlıkları karışıyor. Çığlıkların sahibi, genç yaşında Adana’dan pavyona getirilen ve mekan sahibi Mahmut’un aşık olduğu Elvan’a ait.
Oyunun matematiği çok güzel kurgulanmış: Shakespeare’in oyunu ile pavyon hikayesi eş zaman ve düzlemde, başarılı karakter ve olay örgüsü eşleştirmeleriyle dönüşümlü aktarılıyor. Pavyon sahibi Mahmut, Shakespeare’in Othello’su, Mahmut’un aşkı Elvan, Othello’nun eşi Desdemona ve kaçınılmaz trajik sonlar.
Oyunda beni en çok etkileyen eşleşme bir şarkı/türkü üzerinden oldu: Desdemona’nın, Iago’nun eşi olan, nedimesi Emilia ile olan dertleşmesinde söylediği, annesinin hizmetçisinden öğrendiği ve adeta ölümünün habercisi olan “Willow Song/”Söğüt Şarkısı” adlı bir şarkı vardır. Pavyon hikayesindeki Elvan’ın ağzından da, annesinin ona adını ilgili türküden esinle verdiğini öğrendiğimiz “Zeynebim” türküsü dökülür: “Zeynep bu güzellik var mı soyunda. Elvan elvan güller biter bağında”. Bu vesileyle hem bu türküyü hem de Shakespeare hayranı Verdi’nin Othello operasındaki “Mi parea..Salce, Salce” aryasını, mesela Maria Callas’dan dinlemenizi öneririm.
Oyunun, “daha önce hiç böyle düşünmemiştim” dedirten bir göndermesini de anmadan geçemeyeceğim: Othello, eşi Desdemona’yı yatakta (yastıkla) boğarak öldürmüştür. Ne tesadüf ki (!) sloganı, “Othello ile hayata uyan” olan bir yastık, yorgan vb markası var. Bu da trajediden beslenmenin ticari versiyonu olsa gerek.
Kadına şiddet içerikli pek çok oyun izledim. Bu oyunu, yakın zamanlı izlediğim benzer içeriklerden farklı kılan yan, konuyu ajitasyondan uzak, soğukkanlı işleme şekli ve derdini anlatırken, güncel bir hikayeyi 400 küsur yıllık ünlü bir trajedi ile eşleştirme yaklaşımı.
Eserin ortaya çıkıp bize ulaşmasında emeği geçen herkesi kutlarım. Ben sezonun son oyununu izledim. Yeni sezonda kendilerine bol alkış dilerim.
Oyunun Künyesi Yazan: Beliz Güçbilmez Yöneten: Yarkın Ünsal Dramaturg: Eylül İdiman Danışman: Psikolog Dr. Duygu Buğa Işık Tasarımı: Ayşe Sedef Ayter Hareket Tasarımı: Orçun Okurgan Dekor ve Kostüm Tasarımı: Asya İrem Çevikkaya, Sedef Çiçekdiken, Selenay Karaahmet Müzik Tasarımı: Cem Kahraman Reji Asistanları: Ceren Çiçek, Ceren Çağatay Oyun ve Afiş Fotoğrafları: Orçun Kaya Afiş Tasarımı: Nadin Arman Yapımcılar: Meltem Erkurtulgu, İpek Sarılar Oyuncular: Meltem Erkurtulgu İpek Sarılar Topluluk: YUSTUDIO Tür: Komedi, Trajedi Seanslar Afiş
Sahneye çıkan İlk Türk kadın oyuncudur. 'Yamalar' adlı oyunda, Emel rolü ile ilk kez sahneye çıktı. Asıl ismi Afife olan sanatçı, bu oyunda 'Jale' takma ismini kullanmış ve daha sonraları Afife Jale adıyla anılmaya başlanmıştır. Tiyatro kursları için açılan sınavı kazandı. Müslüman kadınların sahneye çıkmasının yasak olduğu dönemde, Darülbedayi (konservatuvar olarak açıldıktan sonra okul tanımından çıkıp bir tiyatro topluluğuna dönüşen; halen İstanbul Şehir Tiyatroları adıyla varlığını sürdüren sanat kurumu), Müslüman kadınların sadece kadınlara özel gösterilerde oynayacakları gerekçesiyle bünyesine almıştı. 1997’den beri sanatçının anısına Yapı Kredi tarafından 'Afife Tiyatro Ödülleri' düzenlenmektedir. Son yıllarını yatırıldığı Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi'nde geçirdi ve orada vefat etti.
İstanbul Belediye Konservatuvarı'nda tiyatro bölümünü ve Devlet Güzel Sanatlar Akademisi resim bölümünden mezun oldu. Akademideki arkadaşları ile birlikte 'Akademi Tiyatrosu' adıyla bir tiyatro grubu kurdu ve oyunlar hazırladı. Şair Attilâ İlhan'ın kızkardeşi, sinema sanatçısı Sadri Alışık'ın eşi ve oyuncu Kerem Alışık'ın annesidir. 2014'te geçirdiği kalp krizi sonucu vefat etti.
Sahneye ilk defa Galatasaray Lisesi’nde ortaokul öğrencisi iken çıktı. Robert Koleji'nden mezun oldu. Küçük yaşlarda geçirdiği bir kaza sonucu sol ayağı sakatlandı. Tiyatro eğitimini ABD’de Yale Üniversitesi’nde aldı. 'Papaz Kaçtı' komedisi ile Dormen Tiyatrosu’nu kurdu. Türkiye’de sahnelenen ilk müzikal olarak bilinen 'Sokak Kızı İrma'yı sahneledi. Halkla ilişkiler alanında dünyaca tanınan bir isim olan Betül Mardin ile evlenmiş, sekiz yıl süren bu evliliğinden Ömer adlı bir oğlu dünyaya gelmiştir. Sanatçı hala tv yapımcılığı ve diğer kişisel gelişim dersleri verilmektedir.
İlk kez 1964'te Ankara Devlet Tiyatrosu'nda sahneye çıktı. Eski eşi Oya Başar ile birlikte 'Güzel ve Çirkin' ve 'Sefiller' adlı oyunları sergiledi. 1998 yılında 33. Türkiye Hükûmeti'nde Kültür Bakanlığının vermeye başladığı Devlet Sanatçısı unvanına layık görülmüştü, ama bu ünvanı Nisan 2015'te geri alınmıştır. Her zaman dik duran ve politik mizahın öncüsü olan sanatçı, Beykent Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi'nde öğretim üyeliği yapmıştır. Kırca 2015 yılında yakalandığı karaciğer kanseri hayata veda etmiştir.
Tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu, şair ve eğitmen. Müjdat Gezen Sanat Merkezi'ni kurmuştur. Sahneye ilk kez Hırka-i Şerif İlköğretim Okulu'nda ilk piyesinde çıktı. Aynı yıl 'Doğan Kardeş' çocuk dergisinde şiirleri yayımlandı. Yine bu yıllarda İstanbul Radyosu Çocuk Kulübü'nde mikrofonla tanıştı. Müjdat Gezen aynı zamanda şair. 74 adet şiirden oluşan 'Şiirim Geldi Bırakın Beni' isimli bir albümü var. Albümde kendisiyle birlikte Savaş Dinçel, Mustafa Alabora, Perran Kutman, Ali Poyrazoğlu, Rutkay Aziz ve Sunay Akın gibi isimler yer alıyor.
Babası Selanik doğumlu bir Türk bürokratı, annesi ise Boşnaktır. Üniversitede kısa bir süre hukuk fakültesinde, daha sonra ise filoloji, felsefe, psikoloji ve sanat tarihi bölümlerinde okudu; ancak hiçbirinden mezun olmadı. İlk kez Dormen Tiyatrosu'nda oyunculuğa başlamış olan sanatçı, bir çok sinema filminde de rol almıştır. 48. Altın Portakal Film Festivali'nde 'Yaşam Boyu Onur Ödülü' aldı. Son yıllarda 'Ezel' adlı dizide oynayan sanatçı, 2013'te kalp krizi sonucu 77 yaşında hayata gözlerini yumdu.
Türk tiyatrosunun batılı anlamda kurucusu olarak kabul edilen Muhsin Ertuğrul, sinema alanında da Türkiye'de ilk önemli katkıları gerçekleştirmiş; 1922-1939 yılları arasında Türkiye’de film yapan tek kişi olmuştur. Ailesi, sahneye çıkmasına karşı çıktığı için baba evinden ayrıldı ve tiyatro eğitimi için Paris'e gitti. Çağdaş Türk tiyatrosunun temelini atan ve geliştiren Muhsin Ertuğrul'a 23 Nisan 1979'da Ege Üniversitesi'nce fahri doktor payesi verildi. Sanatçı, ünvanını almak ve sanat yaşamının 70. yıl kutlamalarına katılmak üzere gittiği İzmir'de 29 Nisan günü kalp krizi sonucu hayatını yitirdi.